ĐỔI MỚI, PHÁT TRIỂN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔ CHỨC KINH TẾ TẬP THỂ TRONG GIAI ĐOẠN MỚI TẠI TỈNH KHÁNH HÒA

[25/12/2025] |

Kinh tế tập thể, hợp tác xã (HTX) là thành phần quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Luật Hợp tác xã số 17/2023/QH15, được Quốc hội thông qua ngày 20/6/2023 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2024, đã thay thế Luật Hợp tác xã năm 2012, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho sự phát triển của HTX.

Luật HTX mới nhấn mạnh nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm và liên kết của HTX với xã viên và thị trường; mở rộng đối tượng thành viên, bao gồm thành viên chính thức, thành viên liên kết góp vốn và không góp vốn; đồng thời bổ sung quy định về quỹ chung không chia nhằm bảo đảm tài sản chung phát triển bền vững. 

Bên cạnh đó, Luật cũng quy định các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước đối với tổ chức kinh tế tập thể, bao gồm phát triển nguồn nhân lực, tiếp cận vốn, đất đai, ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhằm thúc đẩy HTX phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, bền vững và hội nhập.

Quyết định số 644/QĐ-TTg ngày 07/5/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển các cụm liên kết ngành trong chuỗi giá trị khu vực nông nghiệp nông thôn”. Mục tiêu là hình thành và phát triển một số chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp điển hình, nâng cao năng lực quản lý cho các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị, và hỗ trợ xây dựng thương hiệu, tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp trong chuỗi.

Nghị quyết số 111/NQ-CP ngày 22/7/2024 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, nhấn mạnh việc tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị, phát triển các cụm liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ nông sản, và thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong nông nghiệp.

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được triển khai nhằm phát triển kinh tế nông thôn theo hướng phát huy nội lực và gia tăng giá trị. Trong đó, việc xây dựng nhãn hiệu hàng hóa kết hợp với tổ chức sản xuất, tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị là một trong những nội dung quan trọng.

Các nghiên cứu khoa học từ Viện Phát triển Kinh tế Hợp tác (2021), Trường Đại học Kinh tế TP.HCM (2022) cũng khẳng định rằng liên kết theo chuỗi giá trị và tiếp cận nguồn tài chính vi mô là chìa khóa để nâng cao hiệu quả hoạt động HTX trong bối cảnh hiện nay.

Tính đến năm 2024, tỉnh Khánh Hòa có hơn 200 hợp tác xã nông nghiệp, đa số hoạt động quy mô nhỏ, chưa có sự liên kết mạnh mẽ và đầu tư chiều sâu. Còn nhiều HTX gặp khó khăn trong tiếp cận vốn, đất đai, công nghệ và thị trường đầu ra. Việc tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị còn hạn chế, thiếu cơ chế chia sẻ rủi ro giữa HTX và xã viên, thiếu nhân sự có trình độ chuyên môn cao. Một số địa phương chưa quan tâm đúng mức đến công tác tuyên truyền và phát triển kinh tế tập thể, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị.

  1. Lợi thế:
  • HTX sản xuất, thương mại và dịch vụ Ninh Hưng (HTX) có vị trí địa lý tại xã Ninh Hưng, đang mở rộng diện tích trồng sen mới sang các địa bàn lân cận để thực hiện triển khai dự án chuỗi giá trị trồng sen, là địa bàn chủ yếu hoạt động sản xuất nông nghiệp, với diện tích trồng lúa khoảng 500ha, vùng trũng nước quanh năm từ 30ha đến 50ha.
  • Sản phẩm chủ đạo của HTX là: lúa (gạo Vạn Dân), hạt sen, đã có 3 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao.
  • Thị xã Ninh Hòa có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp để phát triển vùng trồng hạt sen.
  1. Tồn tại:
  2. Về nông dân:
  • Diện tích trồng sen còn tự phát, sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi giá trị. Chưa có sự gắn kết chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ.
  • Nông dân chưa tiếp cận được kỹ thuật canh tác hiện đại. Khả năng tiếp cận vốn để gia tăng sản xuất của bà con nông dân còn hạn chế.
  • Gía cả đầu ra bấp bênh, chưa có đơn vị hợp đồng bao tiêu ổn định.
  • Thiếu nguồn giống chất lượng dinh dưỡng cao cho năng suất tốt, kỹ thuật canh tác chưa đồng bộ.
  1. Về Hợp tác xã Ninh Hưng:
  • HTX hiện nay chưa hoạt động hiệu quả theo mục tiêu đã đề ra. Chỉ có thu mua hạt sen đã sơ chế, chưa có các dịch vụ nông nghiệp đi kèm khác về việc trồng sen. Sản phẩm về sen chưa đa dạng.
  • Chưa có sự liên kết giữa nông dân và HTX. Đầu ra/ đầu vào sản phẩm chưa ổn định.
  • Chưa có quy trình sản xuất đạt hiệu quả phù hợp quy mô nhỏ của HTX.
  1. Cơ hội:
  • Thị trường sen trên toàn quốc cung không đủ cầu, giá cả hạt sen cao hơn lúa.
  • Trên địa bàn xã Ninh Hưng chủ yếu trồng lúa, bà con hiện nay gặp các khó khăn nhất định về chi phí thuốc BVTV, sâu bệnh, dẫn đến năng suất trồng lúa chưa cao.
  • Chính quyền địa phương đã có các chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp bền vững, phát triển nông thôn mới
  • HTX có đủ năng lực, kĩ thuật và trình độ tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị.
  1. Thách thức:
  • HTX tạo chiến lược chuyển đổi diện tích nông nghiệp phù hợp trên địa bàn thành vùng chuyên canh trồng sen.
  • Khuyến khích nông dân tham gia vào HTX để đảm bảo đầu vào, đầu ra ổn định, gia tăng thu nhập giúp bà con phát triển kinh tế gia đình.
  • HTX tạo các chính sách liên kết ổn định để nông dân cam kết gắn bó lâu dài với HTX.

HTX Ninh Hưng hiện là đơn vị đầu mối chủ trì liên kết chuỗi giá trị “3 nhà”: Nhà nông - Nhà tài chính - HTX. Dự án triển khai từ 03/2025, hướng tới 100 ha trồng sen, 200 hộ dân, cam kết bao tiêu đầu ra, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật. Mục tiêu phát triển vùng trồng sen chuyên canh chất lượng cao tại Thị xã Ninh Hòa, nâng cao thu nhập cho nông dân, tạo ra sản phẩm hạt sen đặc trưng vùng Ninh Hòa, có giá trị kinh tế cao (tốt về chất lượng và sản lượng).

Quỹ phát triển cộng đồng tỉnh Khánh Hoà (CDF) với vai trò đơn vị tham gia liên kết đã kí kết hợp đồng liên kết với HTX Ninh Hưng cam kết tài trợ vốn vay cho bà con nông dân là thành viên của HTX. CDF đã tích cực triển khai chương trình “Tín dụng xanh”, hỗ trợ vốn vay tín chấp cho các thành viên Hợp tác xã Ninh Hưng, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững. Với nguồn vốn vay lãi suất ưu đãi, bà con nông dân trồng sen đã áp dụng công nghệ tiên tiến, chuyển đổi sang mô hình canh tác sạch, giảm thiểu tác động môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm. Chương trình này không chỉ giúp tăng năng suất, cải thiện thu nhập mà còn góp phần bảo vệ hệ sinh thái địa phương. Việc thực hiện “Tín dụng xanh” của CDF thể hiện rõ sự đồng hành với chủ trương của Chính phủ, khuyến khích phát triển kinh tế xanh, bền vững. Nhờ đó, HTX Sen Ninh Hưng đã trở thành mô hình tiêu biểu, lan tỏa giá trị kinh tế và môi trường, góp phần xây dựng nông thôn mới tại Ninh Hòa.

HTX Ninh Hưng cũng đã kêu gọi các đơn vị chức năng khác để đào tạo về kĩ thuật trồng sen công nghệ cao nâng cao năng suất, phòng chống dịch bệnh từ các kĩ sư nông nghiệp tại Phú Yên chuyên về trồng sen. Kêu gọi liên kết tổ chức các khóa đào tạo về tài chính cho nông dân và được sự ủng hộ từ lãnh đạo Học viện Ngân hàng – Phân viện Phú Yên về triển khai nội dung đề tài này. Trong năm 2025 sẽ tiến hành thực hiện cho bà con các khoá quản lý tài chính cá nhân cho người có thu nhập thấp tại nông thôn nhằm nâng cao trình độ quản lí chi tiêu, gia tăng tích trữ thu nhập, nâng cao chất lượng đời sống.

Dự án chuỗi giá trị liên kết đã triển khai từ cuối Quý I/ 2025, được sự ủng hộ của bà con nông dân và chính quyền địa phương, bước đầu triển khai thành công tại xã Ninh Hưng và phường Ninh Đa. HTX đang tiếp tục kêu gọi sự phối hợp tổ chức của Hội nông dân xã, phường và các tổ chức địa phương lân cận tại TX. Ninh Hòa:

  • Hội nông dân xã, phường: Tổ chức các buổi họp, hội thảo tuyên truyền về lợi ích kinh tế và môi trường của việc chuyển đổi từ trồng lúa kém hiệu quả sang trồng sen. Cung cấp thông tin về kỹ thuật trồng sen, hỗ trợ nông dân tiêp cận nguồn vốn và thị trường tiêu thụ.
  • Thôn, tổ dân phố, tổ hợp tác: Thành lập các nhóm nông dân trồng sen, tạo điều kiện cho việc chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình sản xuất. Tổ chức các buổi tập huấn thực hành tại đồng ruộng giúp nông dân nắm vững kỹ thuật canh tác.
  1. Đánh giá hiệu quả hiệu quả kinh tế giữa trồng lúa và trồng sen

Dựa trên các số liệu thu thập được, dưới đây là bảng so sánh năng suất và lợi nhuận giữa trồng lúa và trồng sen taị Thị xã Ninh Hòa:

Tiêu chí

Trồng lúa

Trồng sen lấy hạt tươi

Năng suất/vụ

Trung bình 5-7 tấn lúa tươi/ha/vụ, tùy theo giống và điều kiện canh tác

Khoảng 10.000-15.000 đài sen tươi/ha/vụ, tương đương 1,5-2 tấn hạt sen tươi

Sản lượng/năm

Với 2 vụ/năm, tổng sản lượng đạt khoảng 10-14 tấn lúa tươi/ha/năm

Với 2 vụ/năm, tổng sản lượng đạt khoảng 3-4 tấn hạt sen tươi/ha/năm

Công chăm sóc

Yêu cầu chăm sóc thường xuyên: làm cỏ, bón phân, kiểm soát sâu bệnh

Yêu cầu chăm sóc định kỳ: quản lý mực nước, bón phân, kiểm soát sâu bệnh

Lợi nhuận/vụ

Lợi nhuận khoảng 15-25 triệu đồng/ha/vụ, tùy giá thị trường và chi phí sản xuất

Lợi nhuận khoảng 20-30 triệu đồng/ha/vụ, do giá trị hạt sen tươi cao hơn

(Nguồn tham khảo: từ Kĩ sư nông nghiệp Huỳnh Văn Bảo- Phú Yên)

Lưu ý:

  • Các số liệu trên có thể thay đổi tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của từng địa phương, kỹ thuật canh tác và biến động thị trường.
  • Gía bán và chi phí có thế thay đổi theo thị trường và thời điểm
  1. Đánh giá hiệu quả kỳ vọng của Dự án Chuỗi giá trị
    • Lợi ích kinh tế
      • Gia tăng sản lượng và chất lượng hạt sen trồng tại Ninh Hòa.
      • Ổn định thu nhập cho nông dân, giảm rủi ro về giá cả.
      • Tạo việc làm và thu nhập cho lao động địa phương.
    • Lợi ích xã hội
      • Góp phần phát triển kinh tế nông thôn.
      • Nâng cao kiến thức quản lý tài chính cho nông dân.
      • Thúc đẩy mô hình sản xuất bền vững, bảo vệ môi trường.
  1. Báo cáo kết quả triển khai dự án: Sau 2 tháng thực hiện dự án liên kết chuỗi giá trị, bước đầu HTX đã liên kết thành công 5 hộ nông dân trồng sen với sự hỗ trợ vốn vay của CDF lên đến 150 triệu đồng, diện tích trồng thử nghiệm giống mới, kĩ thuật mới lên đến 5 ha.
  2. Nhân rộng mô hình: Hiện nay Dự án chuỗi giá trị đã thực hiện trên các địa bàn xã Ninh Hưng, xã Ninh Phú, Phường Ninh Đa, phường Ninh Giang.
  • CÁC KHÓ KHĂN, ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ
  1. Hạn chế về nguồn vốn và tiếp cận tín dụng ưu đãi cho HTX:

HTX Ninh Hưng cũng như nhiều HTX nông nghiệp khác, gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi tín chấp cho HTX, do quy mô vốn điều lệ nhỏ, thiếu tài sản thế chấp, và thủ tục vay vốn còn phức tạp. Điều này cản trở việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, trang thiết bị hiện đại, và mở rộng quy mô sản xuất.

  1. Thiếu trang thiết bị và công nghệ hiện đại:

Việc áp dụng cơ giới hóa và công nghệ cao (như máy bơm nước, hệ thống xử lý đất, công nghệ chế biến sau thu hoạch) còn hạn chế do chi phí đầu tư lớn. HTX vẫn đang thực hiện phương án thuê ngoài, thuê gia công.

  1. Nguồn nhân lực trình độ cao tại nông thôn còn thiếu:

Đội ngũ cán bộ quản lý và lao động tại HTX thường thiếu kỹ năng quản trị hiện đại, kiến thức về công nghệ thông tin, và kinh nghiệm xúc tiến thương mại. Điều này gây khó khăn trong việc ứng dụng khoa học công nghệ và xây dựng thương hiệu sản phẩm.

  1. Thị trường tiêu thụ bấp bênh và liên kết chuỗi giá trị yếu:

Thị trường tiêu thụ sản phẩm sen (hạt sen, trà tim sen) còn thiếu ổn định, phụ thuộc vào thương lái hoặc đối tác nhỏ lẻ. Mối liên kết giữa HTX, doanh nghiệp, và nông dân chưa chặt chẽ, thiếu hợp đồng dài hạn và cơ chế chia sẻ rủi ro, dẫn đến tình trạng “được mùa mất giá”.

  1. Hạn chế trong ứng dụng thương mại điện tử và chuyển đổi số:

HTX Sen Ninh Hưng chưa tận dụng hiệu quả các nền tảng thương mại điện tử để quảng bá và bán sản phẩm. Việc thiếu kỹ năng xây dựng thương hiệu số, quản lý kênh bán hàng online, và truy xuất nguồn gốc sản phẩm khiến sản phẩm sen khó tiếp cận thị trường rộng lớn, đặc biệt là thị trường quốc tế.

ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ

  1. Tăng cường chính sách tín dụng ưu đãi và hỗ trợ vốn cho Hợp tác xã:

  • Kiến nghị: UBND tỉnh và Liên minh HTX tỉnh Khánh Hòa bổ sung thêm các chính sách ưu đãi về tài trợ vốn tín chấp cho các HTX sản xuất nông nghiệp chuỗi giá trị, nông nghiệp xanh.
  • Giải pháp thực tiễn: Thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển HTX cấp tỉnh với nguồn vốn bổ sung từ ngân sách nhà nước/ địa phương, kết hợp huy động vốn từ các thành viên HTX. Tăng cường chỉ đạo kết nối các Ngân hàng trong việc cấp tín dụng xanh hỗ trợ cho HTX sản xuất nông nghiệp.
    1. Hỗ trợ đầu tư trang thiết bị và cơ giới hóa hiện đại:
  • Kiến nghị: Liên minh HTX tỉnh có các đề xuất giải pháp đến UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành chính sách hỗ trợ 50-70% chi phí mua sắm máy móc hiện đại trong sản xuất nông nghiệp, tương tự mô hình hỗ trợ tại các tỉnh như Đồng Nai và Bình Định.
  • Liên minh HTX tỉnh làm đầu mối kết nối triển khai các chương trình chuyển giao công nghệ từ viện nghiên cứu và trường đại học đến HTX để ứng dụng vào thực tiễn nhằm nâng cao năng suất lao động.
    1. Phát triển nguồn nhân lực trình độ cao tại nông thôn:

Kiến nghị: Liên minh HTX thường xuyên tổ chức nhiều hơn nữa các chương trình đào tạo cho đội ngũ nhân viên lao động tại các HTX nông nghiệp, các chương trình tập huấn về sản xuất, chuỗi giá trị, ứng dụng trình độ khoa học kĩ thuật hiện đại và công nghệ mới nhất để đạt hiệu quả ứng dụng thực tiễn cao nhất. Các chương trình đào tạo mang tính ứng dụng thực tế, tránh lý thuyết, sách vở mang tính hàn lâm học thuật.

  1. Thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị và ổn định đầu ra:
  • Kiến nghị: Nhà nước cần ban hành cơ chế chia sẻ rủi ro và lợi nhuận rõ ràng trong liên kết chuỗi giá trị giữa HTX, nông dân, và doanh nghiệp, thông qua hợp đồng tiêu thụ dài hạn và bảo hiểm giá nông sản. Tăng cường hỗ trợ xây dựng mã vùng trồng và chứng nhận VietGAP cho sen Ninh Hưng để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu.
  • Giải pháp thực tiễn: HTX Sen Ninh Hưng cần hợp tác với các doanh nghiệp lớn để bao tiêu sản phẩm, đồng thời liên kết với các trung tâm logistics nông sản để bảo quản và vận chuyển hiệu quả. Xây dựng thương hiệu “Sen Ninh Hòa” gắn với chỉ dẫn địa lý để tăng giá trị gia tăng.
    1. Ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử:
  • Kiến nghị: Chính phủ và tỉnh Khánh Hòa cần hỗ trợ HTX tiếp cận các chương trình chuyển đổi số quốc gia, hỗ trợ kinh phí và đào tạo để xây dựng nền tảng thương mại điện tử, ví dụ như sàn Postmart, Shopee, Lazada, các sàn thương mại điện tử quốc tế hoặc website riêng của HTX. Đề xuất hỗ trợ chi phí quảng bá sản phẩm trên mạng xã hội và xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử.
  • Giải pháp thực tiễn: Ứng dụng công nghệ blockchain để truy xuất nguồn gốc, tăng niềm tin cho người tiêu dùng. Hợp tác với Sở Công Thương Khánh Hòa để đưa sản phẩm sen lên các hội chợ trực tuyến và sàn thương mại điện tử quốc tế như Alibaba, Amazon,…

Các khó khăn của HTX Sen Ninh Hưng trong việc xây dựng chuỗi liên kết giá trị vùng trồng sen tại Ninh Hòa tập trung vào vốn, công nghệ, nhân lực, thị trường, và chuyển đổi số. Các đề xuất và kiến nghị trên, dựa trên thực tiễn từ các mô hình HTX thành công tại Việt Nam, không chỉ giúp tháo gỡ vướng mắc mà còn thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững, hiện đại. Đặc biệt, việc ứng dụng thương mại điện tử và công nghệ thông tin là yếu tố then chốt trong thời đại 4.0, giúp sản phẩm Sen Ninh Hòa vươn xa trên thị trường trong nước và quốc tế.

Thực hiện: H.H

Tin tức khác