Kinh tế hợp tác, HTX phải chủ động thay đổi phương thức sản xuất, kinh doanh, chuyển đổi số để thích nghi với tình hình phát triển mới

Diễn đàn diễn ra theo hình thức trực tiếp kết hợp với trực tuyến. Dự diễn đàn còn có Phó Thủ tướng Lê Minh Khái, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng, Bộ trưởng Nông nghiệp Lê Minh Hoan, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo, cùng lãnh đạo các bộ, ban ngành, địa phương.

Diễn đàn có chủ đề Chuyển đổi số - động lực phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã (HTX) trong kỷ nguyên mới gắn với thực hiện Nghị quyết số 20/NQ-TW ngày 16/6/2022 của Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới.

Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, việc tổ chức Diễn đàn nhằm truyền tải thông điệp quan trọng của tinh thần đổi mới, sáng tạo, đột phá đối với mô hình kinh tế tập thể (nòng cốt là các tổ chức kinh tế hợp tác, HTX) là thành phần kinh tế quan trọng. Tinh thần đổi mới bao gồm thay đổi tư duy nhận thức và hành động để thay đổi phương thức hoạt động, quản lý sự thay đổi gắn với chuyển đổi số để tạo ra những giá trị mới, chuyển đổi mô hình kinh tế tập thể một cách linh hoạt, phù hợp đạt hiệu quả cao, tiết giảm chi phí, tối ưu và tăng nguồn lực cho sự phát triển.

Thủ tướng nhấn mạnh, chuyển đổi số là xu thế tất yếu, đòi hỏi khách quan của sự phát triển và được xác định là yêu cầu bắt buộc. Chuyển đổi số giúp giải quyết hiệu quả mối quan hệ giữa Nhà nước, thị trường, xã hội; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, hiệu quả sản xuất kinh doanh, giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp, đồng thời giúp các cấp, các ngành thay đổi phương thức và nâng cao năng lực quản lý điều hành. Ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số là phù hợp với phẩm chất, năng lực con người Việt Nam cần cù, ham học hỏi, linh hoạt, và sáng tạo.

Tiến trình chuyển đổi số trong nước đang diễn ra rất mạnh mẽ, sâu rộng. Khi dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, chuyển đổi số trở thành đòi hòi bức thiết của các cấp, các ngành, các địa phương và người dân, doanh nghiệp để vừa phòng, chống dịch hiệu quả, vừa phục hồi, phát triển kinh tế-xã hội. Khi dịch bệnh được kiểm soát, chuyển đổi số tiếp tục là công tác trọng tâm, góp phần quan trọng phục hồi nhanh, phát triển bền vững kinh tế-xã hội, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả; lấy nội lực là cơ bản, chiến lược, quyết định, lâu dài, ngoại lực là quan trọng, đột phá; tập trung thực hiện 3 đột phá chiến lược về thể chế, nhân lực và hạ tầng.

Chuyển đổi số là chủ trương, định hướng lớn của Đảng và Nhà nước, là công việc phải thường xuyên, liên tục theo dõi, đánh giá, đôn đốc, chỉ đạo sát sao và quyết liệt triển khai. Vấn đề đặt ra cho chúng ta phải đẩy mạnh chuyển đổi số một cách nhanh chóng, hiệu quả và thực chất.

Thủ tướng khẳng định: Phát triển khu vực kinh tế tập thể luôn được Đảng, Nhà nước và cả các đối tác phát triển quan tâm. Phát triển kinh tế tập thể là xu thế tất yếu trong bối cảnh hội nhập quốc tế, phù hợp với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Nghị quyết 20-NQ/TW tại Hội nghị lần thứ 5 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII nêu rõ quan điểm: "Kinh tế tập thể là thành phần kinh tế quan trọng, phải được củng cố và phát triển cùng kinh tế nhà nước trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân".

Thời gian qua, khu vực kinh tế tập thể nước ta đã có nhiều chuyển biến tích cực về cả nhận thức, chính sách, pháp luật, quá trình phát triển và chuyển đổi về số lượng, quy mô, cơ cấu tổ chức, tính liên kết và hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, khu vực kinh tế tập thể của nước ta đến nay chưa phát triển như mục tiêu, yêu cầu và mong muốn. Đổi mới và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể còn nhiều khó khăn. Năng lực, nội lực của HTX còn yếu, hiệu quả hoạt động chưa cao, mô hình tổ chức lỏng lẻo, chưa phù hợp, trình độ cán bộ quản lý HTX còn hạn chế. Một trong những nguyên nhân là một số nội dung hoạt động chưa theo kịp tình hình, trong đó chuyển đổi số còn chậm và thiếu chiến lược, hành động cụ thể.

"Chính vì vậy, kinh tế hợp tác, HTX phải chủ động thay đổi cơ bản phương thức sản xuất, kinh doanh, chuyển đổi số để thích nghi với tình hình phát triển mới là yêu cầu cấp thiết, không thể đảo ngược", Thủ tướng nhấn mạnh.

Tại diễn đàn, các đại biểu nghe, phân tích, thảo luận về tình hình hoàn thiện thể chế chính sách phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ 4; quá trình, kết quả chuyển đổi số tại tổ chức kinh tế hợp tác; giới thiệu các mô hình hợp tác xã chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ, mang lại hiệu quả cao; cơ hội, thách thức, khó khăn, vướng mắc và kiến nghị của các tổ chức kinh tế hợp tác trong chuyển đổi số.

Theo đó, nhiều hợp tác xã đã tiếp cận chuyển đổi số, ứng dụng các nền tảng công nghệ vào sản xuất và tổ chức hoạt động của hợp tác xã; kết nối sản xuất, tiêu thụ, thích ứng với nhu cầu thị trường... Qua đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả sản xuất, kinh doanh và tổ chức hoạt động của hợp tác xã.

Trong đó có mô hình chuyển đổi số của Quỹ tín dụng nhân dân thị trấn Nông trường Mộc Châu, Sơn La; mô hình chuyển đổi số của hợp tác xã du lịch cộng đồng làng Gò Cỏ, tỉnh Quảng Ngãi; mô hình của hợp tác xã chăn nuôi và dịch vụ Đồng Tiến, tỉnh Đắk Nông; Ứng dụng công nghệ eGap - Thực hành điện tử nông nghiệp tốt và cổng thông tin quản lý, giám sát, truy xuất minh bạch và kết nối thị trường nông sản Việt Nam...

Tuy nhiên, các đại biểu cũng thừa nhận quá trình chuyển đổi số trong kinh tế hợp tác, hợp tác xã còn chậm; cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, trang thiết bị phục vụ công tác chuyển đổi số còn hạn chế; số hóa dữ liệu còn khó khăn; nhiều cán bộ, hội viên, thành viên, người lao động trong các hợp tác xã tiếp cận chuyển đổi số chậm...

Cũng tại diễn đàn, đại diện các tổ chức quốc tế và chuyên gia giới thiệu kinh nghiệm chuyển đổi số hợp tác xã tại các nước như vai hò của hợp tác xã trong nền kinh tế Canada; Hợp tác xã và chuyển đổi số-kinh nghiệm từ Cộng hòa liên bang Đức; Chuyển đổi số tại Hoa Kỳ trong nông nghiệp và kinh nghiệm cho Việt Nam; Mô hình đối tác thành công trong triển khai hiệu quả các giải pháp công nghệ cho cộng đồng.

Đáng chú ý, lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan chức năng, địa phương trao đổi, chia sẻ và giải đáp các đề xuất thúc đẩy chuyển đổi số trong khu vực kinh tế hợp tác, hợp tác xã với tinh thần chân thành, thẳng thắn, cầu thị, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, hợp tác xã và người dân.

Trong đó, các lãnh đạo các bộ, ngành đề xuất các hợp tác xã tham gia xây dựng và sử dụng nền tảng số quản trị dùng chung; sử dụng nền tảng mua bán nông sản dùng chung; hệ tri thức dùng chung và Marketing online...

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế hợp tác, kinh tế hợp tác xã HTX năm 2022 (sáng 23/9), Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông cho biết, những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, nhiều văn bản quan trọng mang tính chiến lược đã được ban hành, như: Kết luận số 70-KL/TW ngày 9/3/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể; Nghị quyết số 134/NQ-CP ngày 25/9/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Kết luận số 70-KL/TW ngày 9/3/2020 của Bộ Chính trị; các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược, kế hoạch, chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể (KTTT), HTX và Đề án "Lựa chọn, hoàn thiện, nhân rộng mô hình HTX kiểu mới hiệu quả tại các địa phương trên cả nước giai đoạn 2021-2025".

Đặc biệt, Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới đã được ban hành, thể hiện rõ quan điểm của Ðảng tiếp tục củng cố và phát triển vai trò khu vực KTTT.

Theo đó, Nghị quyết đã đề ra 5 nhóm quan điểm chỉ đạo. Một là, nhận thức đúng, đầy đủ về bản chất, vị trí, vai trò và tầm quan trọng của KTTT trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Hai là, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển KTTT. Ba là, đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức KTTT. Bốn là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với KTTT. Năm là, tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng, phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội, xã hội-nghề nghiệp và Liên minh HTX Việt Nam đối với phát triển KTTT.

"Đây chính là các nội dung mang tính chiến lược, là cơ sở cho việc hoàn thiện cơ chế, thể chế phát triển và quản trị cho khu vực KTTT, HTX trong giai đoạn từ nay đến 2045", Thứ trưởng Trần Duy Đông nhấn mạnh.

Hoàn thiện thể chế khu vực KTTT, HTX đã tạo ra chuyển biến tích cực về chất và lượng. Về cơ bản, khắc phục tình trạng yếu kém kéo dài, tận dụng và khai thác được dư địa, tiềm năng, không gian phát triển, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của một trong những thành phần kinh tế nền tảng trong nền kinh tế quốc dân.

Cũng tại Diễn đàn, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo cho biết, hiện hiện cả nước có 28.237 HTX, trong đó, 18.785 HTX nông nghiệp, 9.452 HTX phi nông nghiệp. Hầu hết các HTX, liên hiệp HTX đều xây dựng phương án sản xuất kinh doanh cụ thể. Nhiều HTX đổi mới cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng sản xuất, tiếp cận chuyển đổi theo mô hình HTX kiểu mới, linh hoạt, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, thích ứng với nhu cầu thị trường.

Bên cạnh những kết quả đạt được, trong năm 2020 và 2021, dịch COVID-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến khu vực KTTT, đặc biệt là HTX vận tải, du lịch và các HTX nông nghiệp, ảnh hưởng đến thu nhập, đời sống của thành viên và HTX. Ngoài những khó khăn truyền thống, như nhân lực, khoa học công nghệ, đất đai, nguồn vốn, thiên tai và dịch bệnh... các HTX hiện nay còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức mới: Cạnh tranh thị trường gay gắt, thiếu hụt lao động có trình độ cao và nhất là nguy cơ tụt hậu ngày càng xa về công nghệ.

Theo ông Nguyễn Ngọc Bảo, Nghị quyết số 20-NQ/TW khẳng định KTTT được hỗ trợ để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, nâng cao trình độ khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo, được vay vốn từ Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong chuyển đổi số do tỉ lệ và hiệu quả chuyển đổi số chưa cao, chưa bền vững trong nhiều loại hình ngành nghề hoạt động và địa bàn hoạt động của HTX.

Cụ thể thể, trong 1.718 HTX ứng dụng công nghệ cao, chỉ có 240 HTX sử dụng phần mềm quản lý và sản xuất thông minh, chiếm 1,5%. Trong đó, các HTX này chỉ tập trung vào ứng dụng công nghệ tưới tiêu, hệ thống nhà lưới, dán tem truy xuất nguồn gốc. Còn ứng dụng chuyển đổi số vào khâu chế biến, quản lý HTX, kinh doanh sản phẩm chưa được quan tâm. Điều này khiến các HTX gặp khó khăn trong quản lý hiệu quả các nguồn lực và hạn chế sự tương tác giữa các tác nhân liên quan trong hệ sinh thái.

Đồng quan điểm với Chủ tịch Liên Minh Hợp tác xã Việt Nam, ông Phạm Ngọc Thạch, Chủ tịch hội đồng quản trị Sunfood cho rằng, quá trình chuyển đổi số của HTX vẫn đang gặp không ít khó khăn do khả năng vốn hạn hẹp. HTX chỉ có thể làm mô hình mẫu trên khu vực sản xuất tập trung, từ đó dẫn đến quá trình chuyển đổi số không đồng bộ, hạn chế hiệu quả đầu tư. Cùng với đó, nhân lực về công nghệ tin học của HTX rất hạn chế và hệ thống kho bãi, dịch vụ giao hàng của HTX chưa tương thích, chưa đáp ứng với môi trường thương mại điện tử.

Nhằm tạo động lực cho HTX khắc phục những hạn chế này, tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai những nhiệm vụ cụ thể giúp HTX chuyển đổi số, như: Xây dựng và đưa vào sử dụng hệ thống đăng ký HTX trực tuyến có liên thông với đăng ký thuế; xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số trong doanh nghiệp, HTX và hộ kinh doanh giai đoạn 2021-2025 nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX, hộ kinh doanh đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, góp phần tháo gỡ khó khăn do tác động của đại dịch COVID-19.

Ngoài ra, ông Nguyễn Ngọc Bảo kiến nghị Nhà nước có thể đầu tư, xây dựng một nền tảng hệ sinh thái số dùng chung cho các HTX để hỗ trợ chi phí đầu tư ban đầu, giúp HTX tận dụng, tiếp cận đúng hướng, nhanh và hiệu quả hơn với quá trình chuyển đổi số. Các bộ, ngành nghiên cứu, ban hành hướng dẫn về chuyển đổi số cho HTX theo chuyên ngành, lĩnh vực mà các bộ, ngành đang quản lý, điều hành.

Về phía HTX, ông Phạm Ngọc Thạch, Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã Sunfood Đà Lạt cho biết thêm, theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thì doanh nghiệp được hỗ trợ tối đa 50% chi phí thuê các giải pháp chuyển đổi số, hỗ trợ tối đa 50% chi phí giá trị hợp đồng tư vấn giải pháp chuyển đổi số... nhưng HTX thì không có nội dung hỗ trợ này.

Ông Phạm Ngọc Thạch bày tỏ mong muốn HTX ít nhất cũng phải được hỗ trợ như doanh nghiệp. Trong đó có các chính sách hỗ trợ HTX trang bị công cụ, phương tiện phục vụ chuyển đổi số; xây dựng các phần mềm cơ bản để cho tất cả các HTX có nhu cầu được sử dụng miễn phí như kế toán, quản lý sản xuất, giám sát chất lượng, bán hàng…

Sau Diễn đàn, Thủ tướng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Văn phòng Chính phủ xây dựng Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ để làm cơ sở đôn đốc, giám sát các bộ, ngành, địa phương cụ thể hóa được những giải pháp đã được thống nhất và thực hiện các nhiệm vụ phát triển hợp tác xã gắn với thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW.

Theo vca.org.vn