THỰC TRẠNG HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP HIỆN NAY VÀ GIẢI PHÁP TRONG GIAI ĐOẠN MỚI

Hợp tác xã nông nghiệp Diên Lộc nằm phía Tây Nam huyện lỵ Diên khánh, cách thành phố Nha Trang khoảng 18 km, diện tích đất sản xuất cây lúa nước 287 ha canh tác 2 vụ trên năm. Có kênh Cầu Đôi, Hương lộ 39, đường cao tốc Bắc Nam chạy qua.

Địa điểm trụ sở tọa lạc tại thôn Mỹ Lộc, xã Bình Lộc, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa, với số lượng thành viên là 1.351 người, tổng giá trị tài sản đến 31/12/2024  là 11,354 tỷ, trong đó vốn cố định 354 triệu, vốn lưu động 11 tỷ   (trong đó vốn chủ sở hữu là 3,5 tỷ)  – Bình quân mệnh giá cổ phần 363.000 đồng.

Tổng số cán bộ HĐQT, BKS và các bộ phận chuyên môn hiện nay gồm 11 người.

Tháng 4/2015 tiến hành chuyển đổi theo luật HTX 2012 và hiện nay tiếp tục hoạt động theo Luật HTX 2023.

Mục tiêu hiện nay: Hỗ trợ kinh tế hộ thành viên phát triển, cung cấp các dịch vụ đầu vào, xây dựng chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp làm gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp,

Sau khi chuyển đổi theo Luật hợp tác xã 2012, Luật HTX 2023 nhận thức của đội ngũ cán bộ hợp tác xã nông nghiệp đã thay đổi căn bản, trong đó đổi mới quản lý hợp tác xã là phù hợp với quy luật phát triển. Tuy nhiên trong quá trình chuyển đổi và sau khi chuyển đổi các hợp tác xã vẫn còn lúng túng vì trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ còn nhiều hạn chế, chưa mạnh dạn mở rộng liên doanh liên kết, sản xuất kinh doanh vẫn dựa trên những cái mình đã có sẵn, khả năng mở rộng ngành nghề kinh doanh hầu như không có, vốn góp của thành viên quá ít ỏi, cho nên lợi nhuận chia theo vốn góp cuối năm không nhiều. vì vậy mối liên hệ gắn bó giữa thành viên và hợp tác xã ngày càng xa rời nhau. Đây là thực trạng hoạt động của các hợp tác xã nông nghiệp hiện nay.

Để từng bước tháo gỡ vấn đề này, ngoài sự hỗ trợ về mặt chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Hợp tác xã nông nghiệp Diên Lộc đã tự thân vận động, nghiên cứu tìm tòi những giải pháp phù hợp nhằm phát triển mạnh hơn nữa những dịch vụ được xem là điểm mạnh của hợp tác xã như dịch vụ buôn bán phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, dịch vụ cho vay nội bộ, nhằm tăng thêm lợi nhuận cho hợp tác xã đồng thời đáp ứng kịp thời nhu cầu của bà con thành viên, tích cực mở rộng diện tích liên kết sản xuất và bao tiêu lúa giống xác nhận.

HTX hoạt động theo hướng dịch vụ đầu tư một số khâu để hỗ trợ kinh tế hộ gia đình thành viên bao gồm các dịch vụ chủ yếu:

1/ Dịch vụ làm đất

2/ Dịch vụ thủy lợi

3/ Dịch vụ khuyến nông

4/ Dịch vụ cung ứng vật tư phân thuốc

5/ Dịch vụ cho vay nội bộ

6/ Công tác liên kết sản xuất và bao tiêu lúa giống xác nhận          

Thực trạng hoạt động của các hợp tác xã nông nghiệp hiện nay là làm các dịch vụ thủy nông, làm đất, khuyến nông, đây là những dịch vụ công ích, nhằm hỗ trợ thành viên và  không có lợi nhuận, gần giống như ăn cơm nhà thổi tù và hàng tổng. dịch vụ kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật thì không cạnh tranh lại với mô hình kinh tế tư nhân, chỉ có các HTX hoạt động hiệu quả lĩnh vực cho vay nội bộ và làm tốt chuổi liên kết sản xuất và bao tiêu lúa giống thì mới có thu nhập để trả lương cho cán bộ quản lý. Đây là 2 điểm mạnh của các HTX nông nghiệp hiện nay.

Hiện nay các HTX nông nghiệp trên địa bàn Diên Khánh đang có xu hướng xây dựng mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với sản phẩm chủ lực của địa phương, đó là mô hình liên kết sản xuất và bao tiêu lúa giống xác nhận,  mô hình liên kết giữa hộ nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp, đã góp phần nâng cao đời sống cho thành viên, đồng thời là cầu nối để đưa tiến bộ khoa học- kỹ thuật và sự hỗ trợ của Nhà nước đến với nông dân. Các hộ thành viên tham gia vào chuổi liên kết sản xuất và bao tiêu lúa giống thì phần thu nhập tăng thêm 1,3 lần so với các hộ thành viên không tham gia liên kết.

Về hoạt động cho vay nội bộ; điển hình như HTXNN Diên Lộc, do thủ tục đơn giản, sát việc, sát hộ nên giải quyết nhanh nhằm phục vụ tốt nhu cầu và đã góp phần ổn định đời sống thành viên, hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng cho vay nặng lãi đang âm thầm diễn ra tại các làng quê hiện nay, làm cho thành  viên gắn bó nhiều hơn với HTX.

Gần 20 năm hoạt động cho vay nội bộ, hợp tác xã nông nghiệp Diên Lộc đã đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu vay vốn của hộ thành viên nghèo, hộ khó khăn không có tài sản thế chấp để vay các tổ chức tín dụng khác, đã góp phần quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương, góp phần xây dựng nông thôn mới, hạn chế tín dụng đen và đảm bảo trật tự an toàn xã hội. Mặt khác hoạt động cho vay nội bộ góp phần đáng kể trong phần thu nhập của  HTX , đồng nghĩa với đảm bảo đồng lương cho cán bộ quẩn lý HTX  từ đó góp phần ổn định đời sống gia đình và yên tâm tập trung cho công việc chung của HTX, đó cũng là nguyên nhân từ nhiều năm nay HTX NN Diên Lộc phát triển bền vứng và ổn định, luôn được các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương khen thưởng.

Tháng 7 năm 2024 Luật HTX 2023 bắt đầu có hiệu lực và Luật HTX 2023 có những thay đổi về vấn đề cho vay nội bộ, điều này sẽ tác động rất nhiều đến hoạt động cho vay nội bộ và thu hẹp lợi nhuận của HTX NN, sẽ làm giảm đi phần phân phối lợi nhuận cho thành viên cũng như giảm đi đồng lương của cán bộ quản lý HTX, hiện nay các HTX NN rất lo lắng về điều này.

Thụ hưởng chính sách hỗ trợ của Tỉnh đối với HTXNN Diên Lộc

1/Xây mới trụ sở làm việc theo quyết định 2897/QĐ-UBND ngày 16 tháng 9 năm 2019 của UBND tỉnh Khánh Hòa “Phê duyệt đề án tiếp tục đổi mới, khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đến năm 2020”.

Kinh phí xây dựng trụ sở làm việc theo đề án được phê duyệt là 1,2 tỷ đồng, HTX góp vốn đối ứng 20%. HTX đã  đạt các tiêu chí của đề án đưa ra nên được nhận khoản hỗ trợ này và công trình đã đưa vào sử dụng từ năm 2020. 

2/Năm 2021 được hỗ trợ 1.089 triệu theo Nghị định 98/2018/NĐ-CP khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Qua hỗ trợ này đã tạo động lực cho thành viên mạnh dạn tham gia vào chuổi liên kết và ổn định cho đến nay. Tổng diện tích liên kết hiện nay là 287 ha/ tổng diện tích 287 ha. 

Giải pháp thực hiện trong thời gian đến

1/Phải xây dựng được đội ngũ kế thừa nhằm trẻ hóa đội ngũ cán bộ quản lý vì hiện nay đội ngũ cán bộ quản lý HTX bình quân độ tuổi quá cao, làm việc chủ yếu bằng kinh nghiệm, năng lực không đồng đều, chưa thành thạo các ứng dụng CNTT, công tác quản trị, điều hành, lập kế hoạch sản xuất kinh doanh chưa bài bản.

2/Thu nhập từ đồng lương quá thấp và chế độ đãi ngộ khi nghỉ việc hầu như không có,  từ đó không gắn bó với công việc và đây cũng là nguyên nhân chính  khó thu hút nguồn nhân lực trẻ vào HTX.

Hiện nay mức thu nhập của cán bộ quản lý HTXNN quá thấp, bình quân khoảng 2-3 triệu đồng/ tháng (thậm chí có nơi anh em làm không có lương) chủ yếu là điều hành thời vụ sản xuất, làm dịch vụ thủy nông, dịch vụ cày đất,  mặc dù được Đảng - Nhà nước rất quan tâm đến HTX nhưng cũng chưa có giải pháp tháo gỡ vấn đề này.

3/Năng lực nội tại của HTX còn yếu, cơ sở vật chất nghèo nàn; (Trụ sở làm việc xuống cấp, hội trường, kho chứa vật tư có nơi không có), chưa tiếp cận được vốn vay của các tổ chức tín dụng; sự liên kết, hợp tác giữa các hợp tác xã với nhau và với doanh nghiệp còn hạn chế, phần lớn các HTX quy mô nhỏ, không đủ sức cạnh tranh trên thị trường.

Hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn thấp so với mặt bằng chung của nền kinh tế. Một số HTX nông nghiệp còn thụ động, vẫn còn tư tưởng phụ thuộc vào nguồn kinh phí hỗ trợ, chậm tái cơ cấu hoạt động sản xuất, kinh doanh theo chuỗi giá trị. Việc hỗ trợ các HTX tìm kiếm thị trường, tiếp cận các nguồn vốn, giới thiệu đối tác kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm còn lúng túng và chưa hiệu quả.

Do vậy nên có chính sách tạo điều kiện thông thoáng cho khu vực kinh tế HTX về đất đai, tiếp cận được các nguồn vốn hỗ trợ để xây dựng cơ sở vật chất, tiếp cận  nguồn vốn vay với lãi suất ưu đãi để phục vụ  hoạt động sản xuất kinh doanh. Có chính sách phù hợp để tập trung giải quyết các vấn đề còn tồn đọng của kunh tế tập thể.

4/Công tác quản lý Nhà nước đối với HTX còn xem nhẹ, thiếu sự quan tâm của các cấp chính quyền, có nơi Chính quyền, cấp Ủy Đảng còn can thiệp sâu vào hoạt động của HTX.

Do vậy phải có nhận thức đúng, đầy đủ về bản chất, vị trí , vai trò và tầm quan trọng của kinh tế tập thể trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước đôi với kinh tế tập thể.

5/Bổ sung thêm các quy định về thuế đối với HTX nông nghiệp cụ thể là thuế TNCN đối với khoản chi trả lợi tức trên vốn góp của thành viên, điều này đã gây bức xúc đối với thành viên khi góp vốn tham gia vào HTX, vì vốn góp của mỗi thành viên hiện nay quá ít, lợi tức được chia không đáng kể.

 Có như vậy thì HTX nông nghiệp mới có thể mở rộng thêm các dịch vụ phục vụ thành viên, mạnh dạn huy động thêm vốn góp của thành viên, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh.

Thực hiện: H.H