THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHUYỂN ĐỔI SỐ TRONG KINH DOANH HỢP TÁC XÃ TỈNH KHÁNH HÒA

Khánh Hòa là tỉnh có tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (theo giá so sánh 2010) năm 2024 ước đạt hơn 64.875 tỷ đồng, tăng 10,16% so năm 2023. Với kết quả này, Khánh Hòa là tỉnh có tốc độ tăng GRDP xếp vị thứ 7/63 tỉnh, thành của cả nước và đứng thứ 2 của vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung. 

Bên cạnh đó, Nghị quyết số 20 – NQ/TW của BCH TW Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới và Nghị quyết 09 – NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Khánh Hòa đến năm 2023, tầm nhìn đến 2045 xác định rõ vị thế vai trò của kinh tế tập thể trong nền kinh tế của tỉnh Khánh Hòa. Chính vì vai trò to lớn ấy, phát triển kinh tế tập thể đi kèm với chuyển đổi số kinh tế tập thể là một bước đi cần thiết và quan trọng để các HTX nâng cao năng lực hiệu quả, năng lực cạnh tranh nhằm tồn tại và phát triển trong nền kinh tế số hiện nay.

Tham luận này tập trung vào việc phân tích hiện trạng và tiềm năng của việc chuyển đổi số, kinh tế số cũng như chỉ ra xu hướng tất yếu của chuyển đổi số trong kinh doanh hợp tác xã tỉnh Khánh Hòa. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện chuyển đổi số mạnh mẽ cho kinh tế tập thể của tỉnh.

THỰC TRẠNG KINH TẾ SỐ VÀ CHUYỂN ĐỔI SỐ TẠI HTX TỈNH KHÁNH HÒA

THỐNG KÊ TÌNH HÌNH KINH TẾ XÃ HỘI TỈNH KHÁNH HÒA

Báo cáo thống kê Tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Khánh Hòa năm 2024 cho biết, tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (theo giá so sánh 2010) năm 2024 ước đạt hơn 64.875 tỷ đồng, tăng 10,16% so năm 2023. Với kết quả này, Khánh Hòa là tỉnh có tốc độ tăng GRDP xếp vị thứ 7/63 tỉnh, thành của cả nước và đứng thứ 2 của vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung.

Cơ cấu kinh tế tỉnh chuyển dịch theo hướng tiếp tục tăng tỷ trọng khu vực dịch vụ, công nghiệp, xây dựng và giảm tỷ trọng khu vực nông, lâm, thủy sản. Cụ thể, năm 2024, trong cơ cấu GRDP của tỉnh, khu vực dịch vụ chiếm 43,8%; khu vực công nghiệp, xây dựng chiếm 37,9%; khu vực nông, lâm, thủy sản chiếm 9,8%. Đóng góp trong tổng mức tăng 10,16% của toàn tỉnh, khu vực công nghiệp và xây dựng tăng cao nhất với 18,01%, tiếp đến khu vực dịch vụ tăng 7,1%, thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm tăng 6% và khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 1,91.

Công tác cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và chuyển đổi số được tập trung đẩy mạnh. Ngày 19/10/2021, Khánh Hòa đã ban hành Nghị quyết số 16-NQ/TU về chuyển đổi số giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030 của tỉnh, trong đó xác định 3 mục tiêu phát triển là chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Đến năm 2030, tỉnh xác định hoàn thành cơ bản chuyển đổi số và xây dựng đô thị thông minh; Khánh Hòa nằm trong nhóm 20 tỉnh, thành phố đứng đầu về chuyển đổi số.

Theo Sở Thông tin và Truyền thông Khánh Hòa, các hệ thống chuyển đổi số đã triển khai ở tỉnh gồm: Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính của tỉnh đã kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; sử dụng tài khoản định danh điện tử (VNeID) để thực hiện các dịch vụ công trực tuyến; hệ thống thông tin Cổng dịch vụ hành chính công trực tuyến tỉnh đã kết nối, tích hợp với 11 hệ thống thông tin của Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương. Với mong mỏi phát triển kinh tế số của tỉnh Khánh Hòa, toàn tỉnh đang có nhiều hoạt động thúc đẩy phát triển kinh tế số với trọng tâm là phát triển doanh nghiệp công nghệ số, phát triển nội dung số, công nghiệp sáng tạo, thương mại điện tử và sản xuất thông minh.

SỰ CẦN THIẾT PHẢI CHUYỂN ĐỔI SỐ TRONG NỀN KINH TẾ VÀ KINH TẾ TẬP THỂ TỈNH KHÁNH HÒA

Khu vực kinh tế tập thể (trong đó bao gồm các tổ chức kinh tế hợp tác, hợp tác xã) luôn được Đảng, Nhà nước và các đối tác phát triển quan tâm, hỗ trợ. Thời gian qua, phát triển khu vực kinh tế tập thể tỉnh Khánh Hòa đã có nhiều chuyển biến tích cực.

Tính đến tháng 9/2024, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã (KTTT, HTX) toàn tỉnh Khánh Hòa có 205 HTX, 01 Liên hiệp HTX, 04 Quỹ tín dụng nhân dân, 240 Tổ hợp tác và 20 Doanh nghiệp thành viên với tổng số vốn điều lệ hơn 1.406 tỷ đồng, tổng số thành viên hơn 39.617 người, thu hút gần 13,2 nghìn lao động thường xuyên đang trực tiếp tham gia vào hoạt động sản xuất, kinh doanh có liên quan đến các lĩnh vực: trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ kinh doanh tổng hợp, khai thác, nuôi trồng thủy sản; lâm nghiệp, diêm nghiệp, công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp, vận tải, thương mại, xây dựng, du lịch, dịch vụ tín dụng nội bộ…. mang lại thu nhập bình quân từ 45 - 50 triệu đồng/người/năm, doanh thu bình quân 1,5 tỷ đến 1,8 tỷ đồng/HTX, lợi nhuận sau thuế bình quân đạt từ 245 - 300 triệu đồng/HTX.

Trên địa bàn tỉnh đã hình thành 09 chuỗi liên kết, sản xuất cung cấp thực phẩm nông, thủy sản an toàn có sự tham gia của doanh nghiệp, nông dân và HTX như: chuỗi rau ở HTX Sản xuất rau an toàn VietGAP Ninh Đông, chuỗi tỏi ở HTX tỏi Vạn Hưng và HTX tỏi Ninh Vân, chuỗi sầu riêng của các HTX cây ăn quả ở Khánh Sơn, chuỗi trái cây ở các HTX Khánh Vĩnh, chuỗi xoài ở Cam Lâm, chuỗi cung cấp thịt lợn ở Nha Trang, chuỗi cung cấp thịt gà ở Cam Ranh, chuỗi tôm hùm, ốc hương, tôm thẻ ở Cam Ranh, Nha Trang, Vạn Ninh. Có 25 chủ thể là HTX được công nhận đạt OCOP 03 sao; 02 chủ thể được công nhận đạt OCOP 04 sao (trong số 200 sản phẩm đạt OCOP từ 03 đến 05 sao toàn tỉnh). Một số sản phẩm nổi bật của khu vực KTTT, HTX như: Yến sào, trầm hương, rong nho, sầu riêng, bưởi, xoài, nấm các loại, dược liệu, du lịch cộng đồng và điểm du lịch...

Ngoài ra trên địa bàn toàn tỉnh có 396 sản phẩm CNNT tiêu biểu cấp huyện, 221 sản phẩm CNNT tiêu biểu cấp tỉnh, 36 sản phẩm CNNT tiêu biểu cấp khu vực và 25 sản phẩm CNNT cấp quốc gia được các cấp công nhận. Các tổ chức KTTT đã thể hiện được vai trò nòng cốt, tham gia thực hiện dân chủ cơ sở, phát huy tinh thần cộng đồng chia sẽ kinh nghiệm trong sản xuất kinh doanh, thực hiện công tác đền ơn đáp nghĩa; hỗ trợ việc làm và làm cầu nối giữa thành viên HTX với Nhà nước; góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển kinh tế hộ, là chỗ dựa tin cậy vững chắc cho các thành viên và nhân dân trong tiếp thu chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ, kỹ thuật, thúc đẩy chuyển đổi số và cung ứng mở rộng các hoạt động dịch vụ, góp phần thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp. Nhiều HTX kinh doanh có hiệu quả, bảo toàn và bổ sung vốn điều lệ, đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh, đem lại hiệu quả kinh tế cao, tiêu biểu như: HTX thủ công mỹ nghệ xuất khẩu Vĩnh Phước, doanh thu đạt trên 75 tỷ đồng/năm; HTX nuôi trồng thủy sản Ninh Phú, doanh thu đạt trên 20 tỷ đồng/năm; HTX sản xuất chăn nuôi Bồ câu pháp Quốc Anh, doanh thu đạt trên 10 tỷ đồng/năm; HTX rau an toàn Ninh Đông, doanh thu đạt 6,6 tỷ/năm; các HTX vận tải ASIA, HTX vận tải Nha Trang; HTX vận tải Quyết thắng, HTX vận tải 1/5, HTX vận tải Hòa Bình với hơn 900 phương tiện, và 850 thành viên, tạo cho hơn 2.000 lao động có việc làm ổn định, doanh thu bình quân cuối năm đạt 350 tỷ đồng. Hay các HTX có doanh thu hàng năm đạt từ 03 tỷ đến 05 tỷ đồng như: HTX Trầm hương Vạn Thắng, HTX nuôi tôm hùm Cam Bình, các HTX cây ăn quả, trồng sầu riêng ở Khánh Sơn, các HTX đóng tàu, các HTX nuôi trồng, khai thác thủy sản, các HTX sản xuất muối, các HTX thương mại, dịch vụ, các HTX xây dựng...

Tuy đạt được một số kết quả bước đầu, cũng như khu vực KTTT, HTX khác trong cả nước, các HTX ở tỉnh Khánh Hòa cũng đang gặp phải nhiều hạn chế, khó khăn và nguyên nhân như sau: Tốc độ tăng trưởng của khu vực KTTT, HTX còn thấp; tỷ lệ đóng góp cho ngân sách của tỉnh chưa cao; hoạt động của HTX chưa thu hút được lao động có trình đại học, cao đẳng về làm việc tại HTX; cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhà xưởng, đất đai, vốn, nguồn nhân lực, thu nhập thành viên, định hướng trong hoạt động SXKD, liên kết tiêu thụ, chế biến sản phẩm còn gặp nhiều khó khăn… Nguyên nhân chính là thiếu vốn hoạt động, trình độ chuyên môn, năng lực quản lý, điều hành của HĐQT, của BGĐ trong việc tổ chức các hoạt động dịch vụ và SXKD của các HTX chưa đủ mạnh để cạnh tranh trong nền cơ chế thị trường và hội nhập. Mặt khác đội ngũ cán bộ quản lý HTX nhiều đồng chí lớn tuổi, ít được đào tạo cơ bản và cập nhật những kiến thức mới cũng như tiếp cận công nghệ thông tin, công nghệ số…làm ảnh hưởng đến kết quả xây dựng và phát triển của khu vực KTTT, HTX.

Do đó, khu vực kinh tế hợp tác, hợp tác xã phải chủ động thực hiện chuyển đổi số, để đổi mới phương thức sản xuất kinh doanh, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, hiệu quả sản xuất kinh doanh, thích nghi với tình hình phát triển mới.

BỨC TRANH TỔNG QUAN CHUYỂN ĐỔI SỐ VÀ TIỀM NĂNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

Năm 2024, trên bình diện toàn cầu, thương mại điện tử tiếp tục giữ tốc độ tăng trưởng gần gấp 3 lần so với tốc độ tăng trưởng của thương mại truyền thống và đóng góp khoảng 20% vào tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ bán lẻ vào năm 2024. Trong đó, Châu Á tiếp tục là khu vực có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử và kinh tế số cao nhất thế giới.

Châu Á là nơi có tốc độ phát triển thương mại điện tử dẫn đầu, có 8 trong số 10 thị trường tăng trưởng nhanh nhất thuộc khu vực này. Indonesia là quốc gia dự kiến sẽ có mức tăng trưởng hơn 30% vào năm 2024. Top 10 quốc gia có chỉ số tăng trưởng nhanh nhất theo dự báo thị trường thương mại điện tử năm 2024 bao gồm:

 

• Indonesia: 30.5%
• Mexico: 26.8%
• Thái Lan: 22.9%
• Iran: 22.1%
• Malaysia: 21.4%
• Philippines: 20.5%
• Peru: 19.9%
• Ấn Độ: 19.9%
• Israel: 17.2%
• Việt Nam: 16.5%

Đối với Việt Nam, doanh thu thương mại điện tử nước ta cũng tăng trưởng mạnh trong những năm vừa qua. Cụ thể, báo cáo từ Metric cho biết, trong năm 2023 tổng doanh thu thị trường TMĐT Việt Nam đạt 498.868 tỷ đồng, trong đó doanh thu trên 5 sàn TMĐT tại Việt Nam là Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop, Sendo đạt 232.134 tỷ đồng, tăng 53,4% so với năm 2022.

Theo báo cáo về xu hướng thị trường bán lẻ Việt Nam 2025 của AppotaPay, mạng lưới cửa hàng bán lẻ truyền thống tại Việt Nam hiện nay có 1,4 triệu cửa hàng tạp hóa và hơn 9.000 chợ, chiếm tới 75% thị phần bán lẻ, nhưng tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử từ 35-45% mỗi năm đang nhanh chóng tái định hình thói quen tiêu dùng.

Đặc biệt, các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki và TikTok Shop, với TikTok Shop ghi nhận mức tăng trưởng 15% thị phần thương mại điện tử trong năm 2024. Khả năng cá nhân hóa trải nghiệm và kết hợp mua sắm với giải trí khiến các nền tảng mua sắm trực tuyến này đang nhanh chóng thu hút đông đảo giới trẻ, đặc biệt là thế hệ Gen Z. Trong đó, 25% người tiêu dùng mua sắm online để dự trữ hàng hóa, và 21% mua ngay lập tức. Điều này minh chứng thương mại điện tử đang dần thúc đẩy sự phát triển của mô hình mua sắm đa kênh. Ngoài ra, nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm xanh tại Việt Nam đã ghi nhận mức tăng trưởng trung bình 15% mỗi năm trong giai đoạn 2021-2023 (báo cáo của Bộ Công Thương). Đặc biệt, 72% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm thân thiện với môi trường, cho thấy nhận thức và sự quan tâm ngày càng cao của người dân đối với vấn đề bảo vệ môi trường.

Còn theo Amazon, trong vòng 12 tháng tính đến ngày 31/08/2023, các đối tác bán hàng Việt Nam trên Amazon đã đạt được những kết quả vững chắc với 17 triệu sản phẩm của doanh nghiệp Việt đã được bán ra cho khách hàng Amazon trên khắp thế giới, tăng cường sự hiện diện của hàng hóa Việt Nam trên toàn cầu. Giá trị xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam bán hàng trên Amazon tăng 50%. Hàng nghìn doanh nghiệp Việt nắm bắt cơ hội kinh doanh toàn cầu với Amazon, số lượng đối tác bán hàng Việt Nam qua Amazon tăng 40%.

Xếp hạng chỉ số thương mại điện tử các tỉnh/thành phố Việt Nam năm 2024.

 

Báo cáo này chỉ ra, TP. Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn đầu về xếp hạng Chỉ số Thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 với 87 điểm. Đứng thứ hai là Hà Nội với 84,3 điểm. Đứng thứ ba trong bảng xếp hạng là Bình Dương với 51,3 điểm và cũng có khoảng cách rất xa so với Hà Nội lên tới 33 điểm.

Điểm trung bình của Chỉ số năm nay là 23,1 điểm. Khoảng cách về thương mại điện tử giữa hai trung tâm kinh tế là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh với các tỉnh, thành còn lại là rất lớn. Khoảng cách giữa các tỉnh, thành xếp đầu Chỉ số là TP. Hồ Chí Minh so với tỉnh, thành thấp nhất trong bảng xếp hạng của 58 tỉnh, thành là 76,4 điểm. Khánh Hòa là tỉnh có vị trí 14 trong bảng xếp hàng chỉ số thương mại điện tử năm 2024 vừa qua.

Việt Nam là quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong khu vực Đông Nam Á về mua sắm trực tuyến. Dự báo doanh thu và sản lượng bán bán ra trên các sàn bán lẻ trực tuyến B2C Việt Nam tiếp tục tăng mạnh trong năm tới có thể đạt 650 ngàn tỷ đồng vào năm 2024. Trong đó, 5 sàn TMĐT hàng đầu Việt Nam có thể đạt hơn 310 ngàn tỷ đồng vào năm 2024, tăng trưởng 35% so với năm 2023. Mua bán xuyên biên giới sẽ là xu hướng tất yếu của thị trường, đặc biệt là các gian hàng chính hãng từ Trung Quốc và Hàn Quốc ngày càng được quan tâm trên các sàn bán lẻ trực tuyến tại Việt Nam. Đây thực sự là thử thách đối với ngành hàng tiêu dùng Việt Nam khi xuất hiện nhiều phiên livestream hàng hóa từ Trung Quốc có giá cạnh tranh.

3 ngành hàng đứng đầu về doanh thu và số lượng bán gồm Làm đẹp, Nhà cửa - Đời sống và Thời trang nữ. Đây đều là những ngành hàng có sản phẩm có vòng đời ngắn và tỉ lệ mua lại cao. Top 10 doanh nghiệp có doanh thu cao nhất hiện nay trên tổng 5 sàn TMĐT đều là những Shop Mall, tập trung ở 2 ngành hàng chính là làm Đẹp và Điện thoại, Máy tính bảng.

Từ những con số trên có thể thấy rằng chuyển đổi số là một trong những yêu cầu cấp thiết hiện nay của kinh tế tập thể tỉnh Khánh Hòa. Để từ đó giúp cho các sản phẩm kinh tế tập thể tỉnh, những sản phẩm Occop đặc trưng của Khánh Hòa có thể vươn xa tới nhiều thị trường hơn nữa.

Tuy nhiên, việc một số HTX đã bắt đầu ứng dụng: Fanpage, Zalo, TikTok để quảng bá sản phẩm. Ngoài ra, các HTX còn áp dụng hệ thống phần mềm đơn giản (Excel, Google Form, phần mềm bán hàng offline), có mô hình HTX ứng dụng QR truy xuất nguồn gốc, sàn TMĐT như shopee, tiktok shop… được triển khai nhưng chưa nhiều.

Lý do việc triển khai chuyển đổi số tại các HTX tỉnh còn có nhiều khó khăn là do: đa số HTX còn thiếu người am hiểu kỹ thuật, cán bộ lớn tuổi – chưa quen thao tác công nghệ, ngại chuyển đổi số. Ngoài ra, việc thiếu kinh phí đầu tư thiết bị, đường truyền, thiếu kế hoạch rõ ràng để số hóa toàn HTX cũng là các nguyên nhân dẫn đến việc chuyển đổi số HTX tỉnh còn chậm.

CÂU CHUYỆN THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ THÀNH CÔNG

Trung Quốc có rất nhiều bước tiến vượt trội về thương mại điện tử trong 20 năm qua. Tuy nhiên có một điều đáng chú ý rằng một nửa dân số Trung Quốc là sống ở các vùng quê. Theo thống kê năm 2018, gần 41% dân số Trung Quốc là người dân nông thôn.

 Chính phủ Trung Quốc thấy rằng việc phổ biến thương mại điện tử, đặc biệt tại những vùng sâu vùng xa của quốc gia này. Thương mại điện tử hoá nông thôn là một trong những các để xoá đói giảm nghèo, giữ chân thanh niên ở lại làng thay vì ồ ạt di cư tới thành phố. Bên cạnh Chính phủ, hiện tại các tập đoàn công nghệ lớn cũng đóng góp một phần không nhỏ trong chiến dịch này.

          Từ tháng 10/2014, Alibaba kết hợp với chính phủ Trung Quốc xây dựng sáng kiến “Rural Taobao”. Đầu tư 10 tỷ Nhân dân tệ với mục tiêu thành lập các trung tâm dịch vụ Taobao tại 100.000 ngôi làng trên toàn quốc, tập trung ở các vùng sâu vùng xa. Những trung tâm này được trang bị máy tính, nhân viên để giúp nông dân mở cửa hàng trên trang thương mại điện tử Taobao và thực thiện các đơn hàng online, thậm chí họ còn được hỗ trợ mua điện thoại thông minh để có thể bán nông sản của chính mình làm ra trên các trang thương mại điện tử.

Hàng tỷ Nhân dân tệ đã được chi ra để xây dựng đường, mạng lưới logistics, hạ tầng băng thông rộng tại các khu vực nông thôn. Bên cạnh đó, hàng loạt chính sách cho vay lãi xuất thấp, ưu đãi thuế cũng được áp dụng.

Sáng kiến phối hợp giữa Chính phủ Trung Quốc và các doanh nghiệp chuyên môn về thương mại điện tử về “Làng Taobao” thì các số liệu thu lại khiến ta phải sửng sốt. Theo tờ Tân hoa xã, số lượng “Làng Taobao” đã vượt con số 4.000 làng, chỉ tính riêng tại tỉnh Chiết Giang đã có khoảng 1.500 Làng. Từ đó, thu nhập bình quân nông thôn thay đổi diện mạo nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới. Theo báo cáo từ Cục thống kê Quốc gia Trung Quốc năm 2017, thu nhập bình quân theo đầu người ở khu vực nông thôn của nước này tăng 8,6% so với cùng kỳ năm trước đạt 13.432 NDT (tương đương 2.066 USD). Tiêu thụ bình quân đầu người ở nông thôn cũng tăng 8,1% so với cùng kỳ năm ngoái lên mức 10.955 NDT.

Tính đến tháng 4/2019 Alibaba quyết định đầu tư 717 triệu USD vào công ty Huitongda chuyên thương mại điện tử tại 15.000 thị trấn ở 18 tỉnh thành. Dựa trên thoả thuận, cả hai công ty hợp tác về vận tải, nhà kho và công nghệ để tăng cường cơ sở hạ tầng thương mại điện tử ở vùng nông thôn. Không những vậy, Alibaba còn đưa ra sáng kiến Taobao nông thôn đến năm 2021 hoạt động tại 1.000 huyện và 150.000 làng khắp Trung Quốc.

Qua những số liệu cụ thể sau khi triển khai sáng kiến “Làng Taobao” của Trung Quốc đã cho ta thấy được rằng thương mại điện tử là xu hướng phát triển của tất cả. Một số địa phương trong nước ta đã có những bước tiến và bắt kịp xu thế nhưng vẫn còn đơn lẻ hay chỉ đến từ một số cá nhân do đó chưa có tính toàn diện. Thúc đẩy thương mại điện tử về nông thôn là sự phối hợp đến từ các cơ quan quản lý nhà nước và các doanh nghiệp trong ngành để xoá đi khoảng cách hiện nay giữa các thành phố, tỉnh thành.

Trong 3 tháng đầu năm 2024, 95% người mua sắm trực tuyến tại Việt Nam đã thực hiện giao dịch từ các phiên livestream. Thời gian trung bình người Việt dành mỗi tuần để xem livestream bán hàng là 13 giờ. Bên cạnh đó, Năm 2024, Việt Nam có khoảng 200 triệu tài khoản thanh toán khách hàng cá nhân, tăng hơn 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Theo số liệu từ Ngân hàng nhà nước, cũng trong năm nay, thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam đạt 17 tỷ.

Về phía các doanh nghiệp Việt Nam, theo báo cáo của Hiệp hội thương mại điện tử Việt Nam về chuyển đổi số doanh nghiệp: kế toán, tài chính là phần mềm được doanh nghiệp sử dụng nhiều nhất trong số 8 nhóm phần mềm được đề cập (90% doanh nghiệp có sử dụng phần mềm Kế toán, tài chính). Các công cụ phân tích thương mại điện tử chuyên sâu hay việc ứng dụng AI hỗ trợ hoạt động kinh doanh vẫn chưa được doanh nghiệp quan tâm đầu tư.

74% doanh nghiệp có sử dụng chữ ký điện tử vào hoạt động kinh doanh, tỷ lệ này không có thay đổi nhiều so với năm trước. Tương tự như chữ ký điện tử, tỷ lệ doanh nghiệp sử dụng hợp đồng điện tử trong giao dịch cũng không có thay đổi nhiều so với các năm trước. Chỉ 29% doanh nghiệp cho biết có sử dụng dịch vụ chứng thực hợp đồng điện tử, dịch vụ chứng thực hợp đồng điện tử nhằm mục đích lưu trữ cũng như đảm bảo tính toàn vẹn của các loại hợp đồng, tài liệu trong quá trình thực hiện.

46% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết có xây dựng website riêng để phục vụ hoạt động quảng bá và kinh doanh. Trong đó tên miền .VN vẫn là lựa chọn hàng đầu được doanh nghiệp quan tâm nhất (48% doanh nghiệp cho biết có sự ưu tiên lựa chọn tên miền .VN), tiếp sau đó là tên miền .COM (47%). Trong số các doanh nghiệp có website thì 75% doanh nghiệp cho biết hiện nay đã tích hợp tính năng tương tác trực tuyến (Zalo, Facebook…) với khách hàng của mình trên chính các nền tảng website đó.

Việc phản hồi với khách hàng thông qua nhân sự phụ trách vẫn là hình thức chính được sử dụng nhiều nhất trong doanh nghiệp. Việc xây dựng uy tín, quảng bá và nâng tầm thương hiệu là mục đích lớn nhất của doanh nghiệp khi xây dựng hệ thống website (85% doanh nghiệp khảo sát thể hiện sự quan tâm tới tiêu chí này).

Kinh doanh trên mạng xã hội: 52% doanh nghiệp cho biết có kinh doanh qua các mạng xã hội (Facebook, Zalo, Instagram…), tỷ lệ này cũng có giảm đi so với các năm trước đó.

26% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết có hoạt động kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử, hoạt động của các nền tảng này cũng dần được cộng đồng quan tâm nhiều hơn cả về khía cạnh chính sách thực thi và hiệu quả kinh doanh. Đặc biệt trong nửa cuối năm 2024 xu hướng kinh doanh qua sàn thương mại điện tử được đông đảo doanh nghiệp ưu tiên

15% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết đã xây dựng các ứng dụng TMĐT (app) trên thiết bị di động, giảm nhiều so với tỷ lệ này của các năm trước đó. Trong đó 46% cho biết Doanh nghiệp có cho phép người mua thực hiện toàn bộ quá trình mua sắm trên ứng dụng di động.

18% doanh nghiệp cho biết có triển khai các chương trình khuyến mại dành riêng cho khách hàng sử dụng ứng dụng thương mại điện tử di động để mua sản phẩm của doanh nghiệp, khi việc sử dụng các ứng dụng trên những thiết bị di động trở nên phổ biến thì mức độ ưu tiên của doanh nghiệp để thúc đẩy mua sắm tiêu dùng trên ứng dụng di động có sự giảm đi đáng kể trong hai năm vừa qua.

Tỷ lệ doanh nghiệp có sử dụng website hoặc các ứng dụng thương mại điện tử để phục vụ mục đích xuất khẩu trong năm 2024 có tăng đôi chút so với năm 2023, tuy nhiên nhìn chung đa số doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm và đầu tư vào chiến lược xuất khẩu trực tuyến. Trong đó thì phần lớn doanh nghiệp vẫn theo hình thức xuất khẩu thông qua website hoặc ứng dụng của doanh nghiệp tự xây dựng (chiếm 77%), có 36% doanh nghiệp lựa chọn phương thức xuất khẩu thông qua sàn giao dịch thương mại điện tử (nhiều doanh nghiệp lựa chọn cả hai hình thức để cùng triển khai).

Trung Quốc đang là thị trường xuất khẩu trực tuyến qua thương mại điện tử lớn nhất được doanh nghiệp lựa chọn (chiếm 39%), tiếp sau đó là Hàn Quốc (24%) và Nhật Bản (22%). Tuy nhiên 51% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết giá trị xuất khẩu hàng hóa qua TMĐT trong tổng giá trị xuất khẩu hàng hóa của doanh nghiệp mới chiếm dưới 10%.

Trung bình mỗi ngày, Shop dầu cá bán được 6.800 sản phẩm trên kênh tiktok. Tương tự, shop All About Hair bán được 3800 sản phẩm hay shop VCM Dragon bán được 2.400 sản phẩm. Từ đó có thể thấy được tiềm năng và xu hướng tất yếu của các sàn thương mại điện tử hiện nay.

Với những con số ấn tượng về tiềm năng và vai trò của chuyển đổi số, Chuyển đổi số trong kinh doanh hợp tác xã (HTX) không chỉ là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết để tồn tại và phát triển trong thời đại số. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, năm 2024, doanh thu từ các nền tảng thương mại điện tử tại Việt Nam đạt mức 23 tỷ USD, tăng trưởng hơn 20% mỗi năm, trong đó các sản phẩm nông sản và hàng thủ công mỹ nghệ chiếm tỷ lệ lớn. Đó cũng là một trong những chủng loại sản phẩm mà các HTX tỉnh Khánh Hòa có thế mạnh.

Với sự bùng nổ của sàn thương mại điện tử như Tiktok Shop, Shopee, Lazada, Tiki, Temu…, các HTX có cơ hội tiếp cận trực tiếp hàng triệu khách hàng, vượt xa rào cản địa lý, giảm chi phí trung gian và tăng khả năng cạnh tranh. Không chỉ vậy, dự báo đến năm 2030, hơn 70% giao dịch bán lẻ tại Việt Nam sẽ được thực hiện qua nền tảng số, nếu không chuyển đổi kịp thời, HTX sẽ bị bỏ lại phía sau, mất dần thị phần vào tay các doanh nghiệp số hóa mạnh mẽ hơn. Chính vì thế, chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là con đường bắt buộc để HTX nâng cao năng lực sản xuất, mở rộng thị trường và gia tăng giá trị sản phẩm bền vững.

GIẢI PHÁP CHUYỂN ĐỔI SỐ THỰC CHIẾN CHO HTX

Từ tình hình thực tế cũng như quá trình phân tích tiềm năng, sự cần thiết phải chuyển đổi số trong hoạt động kinh doanh của bộ phận kinh tế tập thể tỉnh Khánh Hòa, tốc độ tăng GDP của tỉnh xếp vị trí thứ 2 nhưng chỉ số chuyển đổi số trên sàn thương mại điện tử xếp thứ 14 toàn quốc, điều này chưa tương xứng với tiềm năng vốn có của tỉnh. Chính vì vậy, tác giả thực hiện đề xuất một số giải pháp thực hiện chuyển đổi số kinh tế tập thể tỉnh như sau:

Giải pháp 1: Nâng cao nhận thức Đổi tư duy

• Tổ chức các lớp tập huấn về chuyển đổi số để thay đổi tư duy và nhận thức về chuyển đổi số của bà con HTX.
• Mời các HTX đã ứng dụng thành công về chia sẻ câu chuyện thành công và bài học của họ
• Lồng ghép trong sinh hoạt chi bộ, tổ chức hội viên để đổi mới tư duy về chuyển đổi số

Giải pháp 2: Hỗ trợ hạ tầng và tài chính

• Phối hợp các chương trình mục tiêu quốc gia, vốn ODA, tài trợ CSR từ doanh nghiệp để có những hỗ trợ về hạ tầng mạng, máy tính, và tài chính thực hiện chuyển đổi số.
• Hỗ trợ thiết bị để chuyển đổi số: máy tính bảng, điện thoại thông minh và thiết bị hỗ trợ cho các HTX chuyển đổi số
• Ưu tiên HTX ứng dụng công nghệ vào các sản phẩm OCOP để đưa sản phẩm OCOP vươn xa hơn nữa.

Giải pháp 3: Xây dựng mô hình HTX mẫu chuyển đổi số

• Chọn 3 –5 HTX có điều kiện, sẵn sàng chuyển đổi số để làm mô hình thí điểm trong tỉnh
• Hỗ trợ toàn diện: đào tạo - nhân lực – công nghệ – truyền thông để mô hình này phát triển mạnh mẽ và hiệu quả cao.
• Sau 6 tháng, từ tấm gương thành công, tổ chức tham quan học tập nhân rộng toàn tỉnh và đóng gói quy trình, cách thức thực hiện cho các đơn vị HTX và kinh tế tâp thể khác trên địa bàn.

Giải pháp 4: Tổ chức liên kết – hỗ trợ chuyên gia

• Kết nối các trường đại học, doanh nghiệp công nghệ hoặc các chuyên gia chuyển đổi số phù hợp với mô hình kinh doanh của các HTX.
• Mỗi HTX có 1 “bạn đồng hành công nghệ” để dễ dàng mentor kèm cặp trong suốt quá trình kinh doanh, lên sàn của HTX.
• Xây dựng mô hình “chuyển đổi số theo từng chặng”: tạo lập gian hàng, bán hàng, quản lý vận hành, chuyển đổi số sản xuất.

Giải pháp 5: Đào tạo & kèm cặp cán bộ HTX liên tục

• Không chỉ tập huấn 1 buổi mà các chương trình đào tạo cần có hệ thống kèm cặp 3–6 tháng
• Chương trình đào tạo tập trung vào 3 nhóm Lý thuyết cơ bản: Hiểu về chuyển đổi số, thương mại điện tử, các nền tảng bán hàng số. Thực hành định kỳ: Cập nhật fanpage, tạo đơn hàng online, livestream bán hàng. Kèm cặp cá nhân (Mentorship): Có người hướng dẫn theo sát, giải đáp thắc mắc trực tiếp.
• Kèm theo checklist ghi nhận quá trình của chuyển đổi số và các bài học: “HTX của tôi mỗi tháng thay đổi điều gì?” "Khó khăn gặp phải là gì?" "Cần hỗ trợ thêm những kỹ năng nào?"
• Mỗi xã nên có 1–2 cán bộ nòng cốt “giỏi công nghệ – hiểu HTX” để dẫn dắt, giải quyết vấn đề ngay khi phát sinh.

Giải pháp 6: Chuyển đổi số từ tư duy người lớn tuổi

• Nói sao để bà con hiểu: “Chuyển đổi số là giữ được khách hàng, bán được nhiều hơn”. Người lớn tuổi ở HTX thường có tâm lý ngại công nghệ vì lo ngại phức tạp và khó nhớ.
• Không dạy khái niệm kỹ thuật, chỉ hướng dẫn thao tác gần gũi, dễ nhớ để dù có rất nhiều cán bộ, thành viên HTX đã lớn tuổi vẫn có thể học và thực hành được.
• Tạo niềm tin từ việc nhỏ nhất: dùng Zalo để báo đơn hàng, theo dõi mùa vụ
• Ưu tiên dùng app dễ: Zalo OA, Google Drive, Canva, Shopee App
• Dán hướng dẫn từng bước tại kho HTX, nhà văn hóa, văn phòng hoặc khu vực mà CBNV thường hay tập trung.
• Không dùng giao diện tiếng Anh, tránh gây áp lực cho nhóm các cô chú lớn tuổi.

Giải pháp 7: Mỗi người giỏi một việc – phân nhóm rõ ràng

• Người trẻ: quản trị fanpage, video, livestream
• Người lớn tuổi: kiểm tra hàng hóa, gọi điện, ghi sổ
• Cách này giúp HTX “già – trẻ – công nghệ – truyền thống” cùng vận hành
• Mỗi nhóm 5–10 hộ có 1 bạn trẻ hướng dẫn công nghệ
• Học từ thao tác nhỏ: bấm Zalo – gửi ảnh – gọi video – nhập đơn
• Sau 1–2 tháng, bà con sẽ tự tin hơn

Giải pháp 8: Tạo câu chuyện truyền cảm – nhân rộng

• Làm video, ảnh, ghi nhận người lớn tuổi ứng dụng chuyển đổi số thành công
• Biến họ thành “người truyền cảm hứng” trong cộng đồng
• Ví dụ: “Bác Ba 67 tuổi bán 300 đơn qua Zalo” – hiệu ứng rất mạnh!
• Thực hiện và nhân bản kế hoạch hành động liên tục: ví dụ tạo kế hoạch hành động 90 ngày chuyển đổi số, ngày chuyển đổi số quốc gia - tháng chuyển đổi số HTX Khánh Hòa…

Chuyển đổi số không phải là chuyện của công nghệ – mà là câu chuyện về thay đổi cách nghĩ – cách làm – để HTX tồn tại và phát triển. Khánh Hòa với tiềm năng nông nghiệp – du lịch bản địa – sản phẩm truyền thống có thể trở thành tỉnh dẫn đầu chuyển đổi số HTX miền Trung nếu:

• Có tầm nhìn từ lãnh đạo
• Có sự đồng hành của chuyên gia, doanh nghiệp công nghệ
• Có kế hoạch hành động rõ ràng từ cấp cơ sở
• Có sự chuyển giao thế hệ cũ và mới trong câu chuyển chuyển đổi số HTX

Thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 không còn là câu chuyện của tương lai, mà nó đã và đang hiện diện ngay trước mắt chúng ta. Chuyển đổi số không phải là một sự lựa chọn, mà là con đường tất yếu để tồn tại và phát triển. Với HTX, chuyển đổi số chính là chìa khóa để thoát khỏi mô hình kinh doanh truyền thống, nâng cao hiệu quả sản xuất, mở rộng thị trường tiêu thụ và vươn ra thế giới.

• Các HTX không thể mãi vận hành theo lối cũ, sản xuất manh mún, thiếu kết nối thị trường.
• Các nhà quản lý không thể mãi chậm chân trong quyết định, trì trệ trong cải cách.
• Các nhân sự HTX cần thay đổi tư duy, sẵn sàng học hỏi và ứng dụng công nghệ mới.
• Cơ quan nhà nước, HTX tỉnh Khánh Hòa phải là cánh tay nối dài, là cầu nối vững chắc để hỗ trợ các HTX tiếp cận nền tảng số, đưa sản phẩm địa phương ra thế giới.

"Không chuyển đổi, sẽ bị bỏ lại phía sau! Không hành động, sẽ bị đào thải!"

Hôm nay, chúng ta đứng ở đây không chỉ để bàn về chuyển đổi số, mà là để bắt đầu một hành trình mới. Hành trình đưa nông sản Việt, sản phẩm OCOP địa phương vượt khỏi ranh giới làng xã, chạm đến tay người tiêu dùng toàn cầu thông qua câu chuyện chuyển đổi số.

Thực hiện: H.H