Để hợp tác xã phát huy hiệu quả cần cân nhắc đổi mới luật

Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế thuộc thành phần kinh tế tập thể, thành lập trên tinh thần tự nguyện nhằm lợi ích chung của các thành viên. Là một tổ chức kinh tế vừa thể hiện tính kinh doanh, vừa mang tính xã hội, việc thành lập và phát triển của hợp tác xã không chỉ tạo ra việc làm cho các thành viên mà còn tạo điều kiện phát triển cho những cá nhân nhỏ lẻ, không đủ khả năng tự kinh doanh độc lập. Qua đó, đóng góp tích cực vào sự tăng trưởng của nền kinh tế, giúp xóa đói giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới.

Bên cạnh đó, những năm gần đây, nhiều hợp tác xã nông nghiệp còn chú trọng đến mô hình vừa phát triển kinh tế, vừa kết hợp với du lịch để làm tăng thêm giá trị nông sản tạo ra. Mô hình cung cấp nhiều trải nghiệm thú vị, mới lạ dành cho du khách thành thị nhằm giúp họ hiểu thêm về hoạt động canh tác, sản xuất, chế biến các nông sản mang tính bền vững được chia sẻ từ chính những nhà nông địa phương. Cú bắt tay giữa ngành công nghiệp không khói và nông nghiệp thuần túy trong mô hình tour du lịch kết hợp trải nghiệm về vườn đã mở ra hướng đi mới giúp phục hồi ngành du lịch hậu COVID-19.

Vai trò của hợp tác xã trong nền kinh tế đất nước hiện nay có ý nghĩa vô cùng quan trọng khi giải quyết được sự chênh lệch về thu nhập và tài nguyên, và do đó, dưới góc nhìn vĩ mô, mô hình giúp giảm thiểu sự bất bình đẳng trong bối cảnh kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tuy vậy, kết quả nghiên cứu “Một số vấn đề kinh tế cần cân nhắc trong dự thảo luật hợp tác xã” do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức mới đây đã cho thấy những hạn chế còn tồn đọng khiến hợp tác xã chưa phát huy hết hiệu quả vốn có.

Theo ông Lê Đức Thịnh – Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), mô hình hợp tác xã nước ta vẫn còn thiếu các liên kết giá trị, cụ thể là liên kết ngang giữa người dân với người dân hoặc liên kết dọc là liên kết giữa người dân với các nhà đầu tư. Việc này dẫn đến sự gián đoạn kết nối giữa nhà đầu tư với nông dân, làm tăng chi phí sản xuất nông nghiệp. Giai đoạn 2016-2020 đã có gần 60 nhà máy chế biến nông sản ra đời nhưng không có vùng nguyên liệu khiến liên kết dọc bị đứt đoạn.

Trong khi xu thế tiêu dùng, thương mại luôn thay đổi theo hướng ăn sạch hơn và văn hóa hơn, việc thiếu hụt các liên kết nói trên đã khiến cho việc quản trị chất lượng chưa đảm bảo cho chuỗi giá trị hoạt động theo yêu cầu thị trường. Qua đó, kéo theo sự trì trệ trong việc tổ chức sản xuất, nâng cao thu nhập cho người nông dân. Vì vậy, trong giai đoạn tới, cần tổ chức lại nông dân để tạo thực hành nông nghiệp tốt tại các hợp tác xã.

Cũng theo ông Thịnh, luật hợp tác xã hiện nay cần điều chỉnh theo hướng giúp hợp tác xã tham gia vào thị trường hiệu quả hơn, bảo vệ quyền lợi thành viên của cộng đồng nông thôn tốt hơn để hợp tác xã thực sự là cầu nối giữa nông dân với thị trường.

Liên quan đến vấn đề tổ chức quản lý hợp tác xã, các chuyên gia tại VESS cho rằng cần tinh gọn bộ máy quản trị hợp tác xã trong dự thảo luật, qua đó tạo sự tiến bộ cho mô hình kinh tế tập thể này. Bên cạnh đó, dự thảo luật hợp tác xã cũng cần hướng dẫn nhiều hơn về các quy định chặt chẽ bắt buộc phải theo. Quan trọng nhất là rõ ràng trong việc thiết đặt mục tiêu của hợp tác xã, những phương thức giúp hợp tác xã đó tốt lên và cộng đồng được hưởng lợi tốt hơn…

Một vấn đề còn bỏ ngỏ trong dự luật hợp tác xã lần này là việc có hay không hợp tác xã là một chủ thể doanh nghiệp. Hiện luật hợp tác xã năm 2012 đã bỏ quy định “hợp tác xã hoạt động như một loại hình doanh nghiệp”, gây nên nhiều ý kiến trái chiều. Một số vẫn xem hợp tác xã là hợp tác xã chứ không phải là doanh nghiệp, nhưng có ý kiến lại nhận định rằng hợp tác xã là một loại hình doanh nghiệp thì mới hoạt động được trên thị trường. Do đó, cần làm rõ loại hình hợp tác xã để bảo đảm hoạt động bình đẳng với mọi loại hình doanh nghiệp khác và có quyền kinh doanh một số ngành nghề mà pháp luật không cấm.